PANITIKANG KONTEMPORARYO SA FILIPINO
ni Larnz Superiano
I. PANIMULA
Panitikang sumibol, umiral sa iba’t ibang panahon atin nang suriin ang natatagong ganda ng sining nito, ilantad ang kultura’t pamumuhay ng mga Pilipino at sipatin ang kinang ng kahusayang taglay ng mga manunulat.
Ang Panahon ng Hapon (1942-1945) sa kasaysayan ng bansa at ng panitikan ang tinaguriang "GINTONG PANAHON NG PANITIKANG PILIPINO " dahil higit na malaya ang mga Pilipino sa pagsulat ng panitikan at pagsanib ng kultura , kaugalian at paniniwalang Pilipino sa mga ito.
Ang kasaysayan at panitikan ay tunay na magkaugnay, isinasalaysay ng panitikan ng mga karanasan, kultura at pamumuhay sa iba’t ibang panahon. Binibigyang buhay ang mga alaala ng kahapon at nabibigyang kulay ang pagpapahalaga sa bawat obra. Sabi nga sa bawat panahon may umiiral na kasalukuyan.
Bago pa man dumating ang mga Kastila ay may maituturing na tayong isa sa mga uri ng sinaunang panitikan na kung saan tinatawag itong tanaga. Ito ay isang maikling katutubong Pilipinong tula na naglalaman ng payak na pilosopiyang ginagamit ng matatanda sa pagpapagunita sa mga kabataan, ito’y maikli ngunit may malawak na kahulugan. May estrukturang itong apat (4) na taludtod at pitong (7) pantig kada taludtod. Nahahawig ito sa haiku at tanka na umusbong sa panahon ng Hapon, kaya’t muling umiral at naging palasak ang pagsulat ng tanaga sa ating bansa.
Ito ay isang halimbawa ng tanaga na umiral bago pa man dumating ang mga Kastila. Ang tigib sa pagbibiro at siste dahil sa tila-musmos na paghamon ng marupok na lumot sa tibay ng tulos na kung tutuusi’y pagsasandigan niya ng sariling kapalaran:
Catitibay ca tolos
sacaling datnang agos
aco,i, momonting lomot
sa iyo,i, popolopot.
Sa ganitong estilo nasusulat ang mga sinaunang tanaga, tunay na ang kasiningan at kalaliman ng mga ninuno nating manunulat ay litaw na litaw. Ngunit ang tanaga ay unti unting naglaho sa panahon ng mga Espanyol. Sa kabutihang palad sa panahon ng mga Hapones ay umusbong ang haiku at tanka, muling nabuhay ang tanaga dahil sa estilo ng pagsulat nito. Naikabit ang tanaga sa umiiral na uri ng panitikan sa panahon ng Hapon.
Mahalagang kontribusyon ni Ildefonso Santos ang kanyang mga tanaga sa panitikang Pilipino sa panahon ng mga Hapon. Isinulat niya ang “Palay” , “Kabibe” at “Tag-init”. At ito ay nakaimpluwensya sa iba pang manunulat na Pilipino kung kaya’t naging palasak ang tanaga sa panahon ng Hapon.
Si Ildefonso Santos ay isang makata na isinilang sa bayan ng Malabon, sa nayon ng Baritan noong 23 Enero, 1897. Kaisa-isang anak siya nina Andres Santos at Atanacia Santiago. Nahilig si Ildefonso sa pagsusulat ng mga tula dahil sa kanyang pinsang si Leonardo Dianzon na isang makata na naglalathala sa babasahing Ang Mithi. Si Dianzon ang nakatuklas kay Ildefonso nang mabasa niya ang tula ng pag-ibig na sinulat ni Ildefonso. Si Iñigo Ed Regalado ay humanga rin kay Ildefonso. Doon na nagsimula ang kanyang pagsulat ng mga tula. Ginamit niyang sagisag-panulat ang Ilaw Silangan.
Nabasa ni Federico Licsi Espino Jr. ang tanaga ni Ildefonso Santos at isinulat niya ang naturang tuklas sa isang artikulong Ingles sa magasin niyang pinaglilingkuran. Bukod dito, sinundan niya ang pagsisikap ni Santos; sumulat din siya ng tanaga, “Muling Pagkabuhay”.
Nagsisulat din ng tanaga sina Rogelio G. Mangahas, Rio Alma, Lamberto E. Antonio, Pedro Ricarte, at iba pa nitong dekada 60. Pagdating ng dekada 70, ganap nang muling nabuhay ang tanaga sa hanay ng mga makata.
Marahil ikaw rin ay tila namangha sa muling pag-iral ng tanaga sa panahon ng Hapon. Halina’t ating suriin ang isa sa mga tanaga na isinulat ni Ildefonso Santos, “Palay”, inilathala sa Liwayway noong Oktubre 10, 1943.
Palay siyang matino,
Nang humangi'y yumuko;
Ngunit muling tumayo
Nagkabunga ng ginto.
II. MGA PATUNAY
Ipinamalas ng may akda ang pagpapahalaga sa sinaunang panitikan ng Pilipinas sa pamamagitan ng muling pagbuhay ng kasiningan sa pagsulat ng tanaga sa panahon ng Hapon, sa pormang may apat na taludtod na may tig pitong pantig (7,7,7,7). Nahahawig sa panitikang Hapon na haiku (5,7,5) at tanka (5,7,5,7,7).
Makikita ang pagiging maikli ngunit makakikitaan ng malawak na kahulugan gamit ang talinghaga sa akda. Ginamit ang salitang matino, upang ipamulat sa atin na ang mga Pilipino sa panahon iyon ay may maayos na pag-iisip, danas nila ang karahasan, kahirapan at pakikipaglaban ngunit naroon ang kaayusan ng isip na may iisanga dhikain ito ay ang makalaya at makamit ang tagumpay. Payak ang bawat taludtod, walang tauhang nabanggit ngunit gumamit ng simbolismo.
Sa akda nabanggit ang salitang palay, isang gintong butil na ang hatid sa mga tao’y kalakasan. Makikita mula rito ang kabuhayan ng mga Pilipino noo’y pagsasaka. Litaw ang pamumuhay ng mga Pilipino sa panahon ng Hapon.
Isang payak na pamumuhay, na may pagtitiyaga at pagtitiis sa gitna ng kahirapang nararanasan sa panahong iyon. Maituturing na ang binanggit na salitang palay ay patungkol sa buhay ng isang tao.
Ang buhay ng tao’y tulad ng sa palay. Nagsimula sa isang maliit na butil, sumibol, lumago. At sa paglago nito’y kasabay ng malakas na hangin na maituturing na mga pagsubok at mga mapapaiit na karanasan na siya namang nagpatatag at sa muling pagbangon ay nagpatuloy sa paglago hanggang sa makamit ang pinamatingkad na ginto, ang kanyang tagumpay.
Binanggit din ang ginto, na isang hiyas, kayamanan at mamahalin. Gaano nga kahirap magmina ng ginto, pagtitiyaga sa ilang taon, lakas ang puhunan bago makuha ang ginto. Ang gintong nabanggit sa akda ay maituturing na tagumpay. Ang pagkamit ng katagumpayan sa gitna ng pagsubok ay isang mahabaang pakikibaka at kailangan ng matinding lakas, determinasyon at pagpupunyagi.
Nakaranas ang mga Pilipino ng matinding kahirapan, kagutuman, karahasan at maraming nawalan ng trabaho sa panahon ng Hapon. Naroon ang pagkawala ng pag-asa na muling makakabangon, ang pag-iisip ng mga bagay na nagpapahina ng kalooban. Ngunit ang mga Pilipino ay likas na matitiisin at matitiyaga. Anumang pagsubok ang ating kaharapin ay pilit pa rin tayong nagpapakatatag, naroon ang pagsibol ng pag-asa at paniniwalang malalampasan ang lahat at makakamit ang tagumpay.
III. KONKLUSYON
Ang akdang ito ay maituturing na isang kontemporaryong panitikan sapagkat sumasalamin ito sa realidad ng buhay ng mga Pilipino sa panahon ng Hapon. Napatingkad nito ang kutura ng mga Pilipino na pagiging matiisin sa kabila ng mga pagsubok at ang pagpupunyagi upang makamit ang tagumpay. Ang paksain sa mga tula at iba pang uri ng panitikan sa panahon ng Hapon ay tumatalakay sa pag-ibig, kalikasan, pamumuhay ng tao at mga kultura at malinaw na naipakita sa akda.
Kakaiba ang estilong ginamit ng may-akda sapagkat kung ihahalintulad natin ito sa panahon nina Francisco Baltazar, tradisyunal na may sukat at tugma. Sa kapanahunan naman ni Alejandro Abadilla, nakakitaan naman ito ng malayang estilo sa pagsulat ng tula. Sa panahon naman nitong si Ildefonso Santos, kaniyang binuhay ang sinaunang estilo sa pagsulat ng tula at ito’y kanyang pinagyaman at pinayabong, at ito ang kanyang tanaga may sukat at tugma at may apat na taludtod lamang. Maikli man, puno naman ng kahulugan.
At ngayon sa makabagong panahon naman, makikita natin ang malaking pagbabago sa panulaan, umusbong na ang spoken word poetry na kadalasang paksa ay tungkol sa pag-ibig.
Patunay na ang panitikan ay buhay, nag-iibang bihis at anyo ngunit ang layunin, nilalaman at kasiningan ay nananatili pa rin.
Nakatutuwang isipin na tayo ay may mayamang panitikan, hitik sa kaalaman, at talagang maipagmamalaki sa buong mundo, na tayong mga Pilipino ay tunay na mga idolo.
Mahusay
ReplyDelete